De borsten van Dolly Parton, de stembanden van Bruce
Springsteen en de lul van David Lee Roth hebben één ding gemeen. Er staat een
prijs op, voor als er iets mee gebeurt.
Het verzekeren van lichaamsdelen is trendy, stond deze week
in de Volkskrant. Hoewel het eigenlijk een dingetje is voor celebrity’s, is er
zelfs een Nederlander die het doet. Wijnconnaisseur Ilja Gort. Hij verzekerde zijn
neus voor een bedrag van 7,8 miljoen dollar.
Toen ik dat las dacht ik: goed plan. Ik ga mijn Gronings
accent verzekeren. In het geval dat ik mijn moedertaal niet meer beheers, wil
ik voldoende compensatie om elders een nieuw bestaan op te bouwen.
Kakkemeroatsie
Dat is geen actie uit ijdelheid. In tegenstelling tot de
Friese taal geldt het Gronings nog steeds als dialect en is nergens beschermd.
Terwijl het van levensbelang is.
Zonder een correcte uitspraak van woorden als ‘kakkemeroatsie’
, ‘bongelwuppen’ en ‘klaboesterbeere’ kan ik in de supermarkt in mijn dorp nog
geen halfje wit kopen.
In het land van koolzaad en aardgas, voorheen strokarton en
suikerbiet, waar de huizen instorten, de discotheken het snelste verdwijnen,
Henk Bleker weer een nieuw plan heeft en de boeren steeds minder voort ploegen,
is taal het enige dat nog bindt.
Zonder het vermogen te knauwen, onbegrijpelijke woorden te
bezigen en zinnen half in te slikken staat het voortbestaan van de Groninger als
soort zelfs op het spel.
Pot bier
Als een jongen in een café aan een meisje vraagt: ‘Pot bier
hebben?’, is er goede kans dat het meisje antwoordt met: ‘Joa, lekker.’ En als
de jongen zorgt dat ze ‘joa, lekker’ blijft zeggen, komen er op zeker moment
kinderen. Nieuwe Groningers.
Met een in correct ABN uitgesproken openingszin als ‘Kom je
hier vaker?’ ben je bij ons kansloos. Iedereen komt elkaar altijd en overal
tegen.
Hetzelfde bij het begroeten. Zeg ‘Hé doe’ en de
aangesprokene weet onmiddellijk: goed volk, we levelen. Kom niet aan met: ‘Goede man, mag ik u iets vragen?’ Dan trekt
de Groninger zijn klomp al uit en het is slecht communiceren met iemand met een
hardhouten klomp in de rechterhand.
Sioux
Daarbij heeft het Gronings een enorm internationaal bereik.
Dat bleek donderdag toen Sioux-indianen een bezoek brachten aan Kolham.
Dat is de plek waar in 1959 het aardgas werd ontdekt.
De Sioux strijden in Amerika tegen de aanleg van een
oliepijpleiding dwars door hun Standing Rock-reservaat. Ze kwamen langs om ons in
de strijd tegen de gevolgen van de gaswinning een hart onder de riem te steken.
Wat bleek bij de picknick? Indianen en Groningers verstaan
elkaar.
Op de vraag ‘HAU TOKEL IYAYE IYE’, oftewel ‘Hallo, hoe gaat
het?’, luidde het antwoord: ‘De griesel gait mie over de graauwe.’ De Sioux begreep
onmiddellijk dat het niet heel goed ging.
Kop der veur
Op het advies van de Amerikaanse natives, ENAON SNI
SIKCIYA, ENAON KIZE, wat zoveel betekent als: Blijf niet humeurig, blijf
strijden, zei een Groninger boven de salade met aardappels en bietjes: ‘Kop der
veur.’ De indiaan knikte.
Ze verstonden elkaar zelfs zo goed dat toen een van de
Sioux op een struise Groningse wees en zei WASTE WIYA, wat staat voor knappe
vrouw, zei haar echtgenoot: ‘Hest snel lös.’ Oftewel: ‘Je gulp staat open.’
Waarmee we terug zijn bij de lul van David Lee Roth en de
neus van Ilja Gort. Die verzekert het orgaan overigens niet uit angst voor boze
Nederlanders, als ze zijn wijn proeven, maar omdat zijn chateau draait op de
kwaliteit van het reukvermogen.
Keith Richards
In het rijtje van de neus van Gort, het borsthaar van Tom
Jones, de middelvinger van Keith Richards en de tong van Gene Simmons, past daarom
het verzekeren van het Gronings dialect.
Het is: beschermen wat kostbaar is. Daarin gaan we
overigens ver. De irritatie na de jongste aardbeving is zo groot dat iedere
minister die naar Groningen komt er goed aan doet zijn gebit te verzekeren.
Deze column werd uitgesproken op zaterdag 3 juni 2017 tijdens een uitzending van Spijkers met Koppen in Café Florin, Utrecht
